بسیاری از دانشجویان دکترا در اواسط تحصیل خود تازه متوجه پیچ و خمی 4 ساله می شوند که نه راهی به آینده دارد و نه راهی به گذشته. نه می خواهند مانند دانشجوی ارشد به جستجوی کار باشند و نه می توانند با عنوان "دکتر" خانه نشین شوند. در این لحظه است که شروع به سرزنش خود و دیگران می کنند. و سوالی که باید سال ها قبل از خود می پرسیدند:
آیا ادامه تحصیل در مقطع دکترا منطقی است؟!
پاسخ به این سوال بستگی به اولویت و هدف از تحصیل دارد.
اگر انگیزه شما از ادامه تحصیل متخصص شدن و رویاسازی در زمینه رشته تحصیلی است، چراکه نه؟! مقطع دکتری فرصتی طلایی برای افراد با انگیزه، سخت کوش، خلاق و با استعداد است.
اما اگر اولویت اصلی، اشتغال در بخش های خصوصی و حتی دولتی باشد باید بدانیم که برای اغلب کارفرمایان تفاوتی بین ارشد و دکترا نیست و حقیقت هم همین هست: دکترها تنها تجربه بیشتری را طی پایان نامه بدست می آورند که یک ارشد نیز ممکن است طی سال های کاری همان تجربه را بدست آورد.
با این حال، هنوز یک تفاوت اصلی بین ارشد و دکتری وجود دارد و آن امکان گزینش بعنوان "هیئت علمی دانشگاه" است. هر ساله دانشجویان زیادی به این امید پا به دوره دکتری می گذارند، بدون آنکه از ظرفیت رشته خود آگاه باشند. لذا برای اولین بار در این مقاله به بررسی جذب هیئت علمی در سال 1401 در دانشگاه های تهران، امیر کبیر، علم و صنعت و شهید بهشتی پرداخته و فهرستی از رشته های اشباع و جذاب را آماده کرده ایم. اگرچه دانشگاه های فوق بعنوان نمونه انتخاب شده اند و میزان جذب در سال های مختلف متفاوت است اما این بررسی می تواند یک شمای کلی از وضعیت فعلی فارغ التحصیلان دکتری رشته های مختلف ارائه دهد.
همانگونه که مشاهده می شود اغلب رشته های علوم پایه در موقعیت فوق اشباع قرار دارند در حالیکه رشته های هنر و زبان از فضای آزادتری برخوردارند. در این بین، رشته های فراوانی وجود دارند که در فهرست زیر نمی باشند. این بدان معنا است که یا بازار کاری برای این رشته ها در سال و مکان مورد بررسی وجود نداشته است، و یا اینکه این رشته ها شرایطی بین حالت اشباع و جذاب داشته اند.
رشته های اشباع- به رشته هایی اشاره دارد که برای هرکرسی هیئت علمی حداقل 50 متقاضی ثبت شده است. این رشته ها در فهرست زیر مشخص شده اند. اعداد ذکر شده در کنار هر رشته نشان دهنده تعداد افراد متقاضی است. بعنوان مثال، 270 نفر دانش آموخته دکتری برای جذب در رشته فیزیک دانشگاه تهران ثبت نام کرده اند ولی دانشگاه تهران تنها به یک نفر از آنها نیاز دارد و لذا 269 نفر باقیمانده باید همچنان در جستجوی شغلی مناسب باشند.
یادآوری: اگر انگیزه و رقابت پذیری بالایی دارید، این اعداد نباید مانع شما باشند، می توانید متقاضی 271 باشید و اصلا شاید این کرسی از ابتدا برای شما ساخته شده بود.
فیزیک (علوم پایه) 270 نفر
شیمی (علوم پایه) 126 نفر
ریاضی کاربردی (علوم پایه) 120 نفر
زیست شناسی (علوم پایه) 115 نفر
جغرافیا (علوم اجتماعی) 103 نفر
مهندسی منابع طبیعی-محیط زیست (کشاورزی) 99 نفر
فلسفه (علوم انسانی) 73 نفر
علوم سیاسی (علوم اجتماعی) 69 نفر
علوم اجتماعی (علوم اجتماعی) 62 نفر
تربیت بدنی و علوم ورزشی (علوم اجتماعی) 60 نفر
جغرافیا و برنامه ریزی شهری (علوم اجتماعی) 61 نفر
مدیریت دولتی (علوم انسانی) 56 نفر
مهندسی مکانیک (فنی و مهندسی) 52 نفر
مهندسی برق 51 نفر
باستان شناسی (علوم اجتماعی) 51 نفر
مهندسی عمران 50 نفر
علوم قرآن و حدیث (علوم انسانی) 49 نفر
روانشناسی تربیتی (علوم انسانی) 48 نفر
مدیریت (علوم انسانی) 48 نفر
علوم تربیتی (علوم انسانی) 47 نفر
روانشناسی (علوم انسانی) 43 نفر
رشته های جذاب- رشته (گرایش) هایی که برای هر کرسی کمتر از 3 نفر متقاضی داشته باشد. اعداد کنار هر رشته نشان دهنده تعداد افراد متقاضی است. عدد صفر الزاما به این معنا نیست که هیچ دانش آموخته دکتری در این رشته وجود ندارد، بلکه این احتمال هست که کسب و کاری سودمندتر از هیئت علمی شدن برای آن افراد وجود دارد.
تصویر متحرک (هنر و معماری) 0 نفر
ادبیات ایتالیایی (علوم انسانی) 0 نفر
زبان چینی (علوم انسانی) 1 نفر
زبان کره ای (علوم انسانی) 1 نفر
زبان و ادبیات اسپانیایی (علوم انسانی) 1 نفر
علوم اسلامی (علوم انسانی) 1 نفر
هنرهای نمایشی (هنر و معماری) 1 نفر
زبان و ادبیات آلمانی (علوم انسانی) 2 نفر
مدیریت امور بانکی (علوم انسانی) 2 نفر
مهندسی ساخت در صنایع دریایی (فنی و مهندسی) 2 نفر
تاریخ گرایش تاریخ ایران باستان 3 نفر
هتلداری (علوم اجتماعی) 3 نفر
طراحی صنعتی (هنر و معماری) 3 نفر
ژئومغناطیس (علوم پایه) 3 نفر
مهندسی فناوری اطلاعات (فنی و مهندسی) 3 نفر
امید است اطلاعات فوق به تصمیم گیری بهتر متقاضیان کنکور دکتری تخصصی (PhD) و فارغ التحصیلان جویای کار کمک نماید.
با آرزوی موفقیت
